مهمترین و تاثیر گذار ترین عنصر معماری در طرح باغ ایرانی ابنما است. آبنما که مایع زندگی جوشان درونش (آب) شادی و آرامش بیننده را به همراه خود دارد ، همزمان شور و هیجان خاصی در او القا می کند . در زندگی خشن شهری که ساختمان های بلند و خیابانهایش انسان را احاطه کرده است ، آبنما تنها جلوه زیبایی و هنر ، بهترین پناه روح خسته و آرامش طلب آدمی است.امروزه که بتن و آهن و بافت های سخت جای پوششهای سبز و عناصر طبیعی را گرفته است با بکارگیری عناصری که بافتی نرم دارند ، می توان بخشی از آرامش گمشده روح آدمی را بدان باز گرداند . حرکت و موسیقی آب نه تنها آرامش بخش است ، بلکه جلوه خاصی به پوشش فضای سبز اطراف خود هر چند اندک باشد ، می دهد . لذا طراحی و اجرای آبنما در هر فضا و مکانی بیش از پیش لازم و ضروری است .
همیشه در دوره های مختلف باستان ، آبنماها با نماد خاصی مزین می شدند . به عنوان مثال در زمان رم باستان آنها را با مجسمه هایی سنگی یا برنزی یا اشکال حیوانات یاقهرمانان عصر خود تزئین می کردند که نمادی از قدرت و دلاوری آنها بوده است. لویی چهاردهم در باغ ورسای نمونه هایی خاصی را ارائه نمود که نماد قدرت خود بر طبیعت بود.طراحی آبنما بسته به محیط اطرافش انجام می گیرد . در محیط های آرام و بی سر و صدا ایجاد چشمه و جویبار و در محیط های پر ازدحام و شلوغ ، ساخت آبنما بصورت آبشار و فواره های بزرگ انجام می شود .
اجرای آبنما تقریبا در تمامی مکان ها میسر است . با وجود متریال های متنوع آببند کننده ،کوچکترین محدودیتی در محل اجرا وجود ندارد . از متداول ترین فضاهای باز در اجرا , را می توان به روف گاردن و حیاط ساختمان ها و از فضا های بسته می توان پاسیو ها و لابی مجتمع ها اشاره کرد .
اب نما در ایران و نقش آن در فرهنگ ایرانی:
از دیرباز آب به عنوان عنصری حیاتی برای همه موجودات زنده از اهمیت خاصی برخوردار بودهاست و در کشور ما ایران به این دلیل که چون این کشور جزو سرزمین های کم آب شناخته شده و می شود همواره اهمیت و ارزش بیشتری داشته است.
آب یکی از مقدس‌ترین عناصر طبیعی نزد ایرانیان باستان به شمار می‌رفته است و به لحاظ معنوی نیز همواره مورد توجه نیاکان ما بوده و این امر تا به امروز نیز مورد توجه واقع شدهاست. آب همیشه نوید بخش روشنایی و پاکی بوده و از جنبه های روحی , روانی نیز تاثیر گذار است .
آبنما ها با ایجاد چشم‌اندازی زیبا و دل‌انگیز همراه با آوای خوش فراز و فرود مایع زندگی انسان (آب) ، می‌توانند در یک لحظه تمام رفتارهای بد روانی را از دل و جان زدوده و بجای آن سرخوشی , شور , هیجان و آرامش را جایگزین خشم,نگرانی و دلواپسی نماید.درخشندگی، لطافت، پاکیزگی، حیات، تحرک، سکوت و آرامش و در جریان بودن ، جملگی مشخصات آب است که بر روح و روان انسان تاثیری عمیق و شگرف گذاشته است. به همین خاطر است که انسان در طول تاریخ خود همواره با آب عجین بوده و در محل زندگی خویش و ساخت محل سکونت خود همواره از آب به شکل های مختلفی بهره برده است.
ابنما در ایران نیز یکی از قدیمی ترین اجزای معماری بوده و امروزه نیز به شیوه ای مدرن و بروزمورد استفاده می گیرد.در گذشته ای دور این عنصر زیبای معماری فقط در باغ ها و کاخ ها ومیدان های کوچک و بزرگ شهرها مورد استفاده قرار می گرفته اما به مرور زمان و پیشرفت جوامع بشری جزو جدایی ناپذیر زندگی بشری شده و در همه جا از جمله منازل، رستوران ها، پارک ها،فضای سبز ، محوطه سازی های مختلف ، روف گاردن ها و هتل ها و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
از نکات مهمی که هنگام ساخت آبنما باید مد نظر باشد، صدای آب، ایجاد فضایی خنک، انعکاس، آرامش و تحرک است. نکته بارز و مهم برای شروع ساخت ابنما در نظر گرفتن مساحت محیطی است که قرار است آبنما در آن احداث شود. مثلاً در شهرهای بزرگی مانند تهران بهتر است به طور تقریبی 25% از مساحت فضای سبز مورد نظر به ساخت آبنماها اختصاص داده شود. همچنین توجه به شرایط محیط مورد نظر، مکان نگاری و نقشه کشی محل و بررسی شرایط فرهنگی، اجتماعی و حتی سنجش گروه سنی کاربران محلی از نکات مهم هستند.
ایزولاسیون، ساختار مکانیکی ابنما، آرماتور بندي و شیب مناسب درکنار عوامل دیگر همگی از مراحل ساخت آبنما می باشد.
ایزولاسیون :
ایزوگام و قیرگونی یکی از مهم ترین مراحل در ساخت آبنما است که باعث جلوگیری از نفوذ و سرایت آب و رطوبت می شود. انعطاف پذیری یکی از مزیت های ایزوگام و قیرگونی است که یک عایق بندی مناسب برای کف آبنما می باشد.
سیستم مکانیکی :
پمپ ها با توانهاي متفاوت و لوله ها با قطرها و اندازه هاي متنوع، نازلها و سیستمهاي پنوماتیک در کنار هم باعث تشکیل یک ساختار مکانیک سیال شده که برای عملکردی دقیق تر نیاز به طراحی و مهندسی دقیق دارد. استفاده از پمپ های مختلف برای ایجاد فشار نرمال آب، لوله کشی در قسمت های مختلف برای ارتباط آب در بخش های دیگر، استفاده از نازل ها و فواره ها برای خروج آب (لازم به ذکر است تنوع در تعداد و اندازه و ابعاد این نازلها تاثیر زیادی در ساختار و عملکرد بهتر رقص و حرکت فواره ها دارد که از اهمیت بسزایی برخوردار است)، مخازن مورد نیاز برای آب مورد نیاز ابنما ، والورهاي فرمان پذیر که میزان خروجی آنها با سیگنال هاي الکتریکی و سرعت بالایی قابل کنترل هستند، همه اجزای مکانیکی تشکیل دهنده آبنما میباشند.
برای آماده سازی آبنما جهت عایق کاری این نکته قابل ذکر است که آبنماها دارای سیکل آب بسته ای هستند و آب مصرفی آنها در حد تبخیر است بهمین خاطر می توان با استفاده از مسیر حرکت آب و کارگذاری لوله های مکش و ریزش آن در ارتفاع و محل استقرار پمپ ها در انتهای آب، بستر و کف آنرا برای عایق کاری محیا کرد.
توجه به کف و ایجاد بستر مناسب در مقیاس کوچک تر که با یک عایق کاری از چسب ها و همچنین در مقیاس بزرگتر با استفاده از لایه های پوششی مناسب با بهره گیری از بتن آرماتورها را مخفی کرده و با یک طراحی مناسب، ابنما را پوشش داده و آن را تزیین کرد و باید توجه داشت که زیبایی و جلوه آن با پرداختن به عنصر منظر سازی در بستری که قرار گرفته است می باشد.
شیب مناسب :
شیب بندی جدا از لایه های ایزولاسیون و آب بندی و نیز مقاوم سازی آبنما نیست و هر کدام از این موارد با هم کاملا مرتبط بوده و بستر ساز لایه بعدی خود می باشند.و در آخر بسته به نوع آبنما سنگ های مخصوص را با توجه به طرح، داخل آبنما چیده و خالق محیطی زیبا و باشکوه شده و محیطی دلنشین رو برای بینندگان فراهم می آورد.
بطور کلی بر اساس متریال ساخت ، ساخت آبنما دو دسته انما سنگ طبیعی و آبنما سنگ ساختمانی تقسیم بندی می شود که هر یک انواع مختلفی چون ابنمای دیوار خیس ، آبنما میدانی و فواره ای و … در بخش سنگ ساختمانی و آبنمای سنگ آتشفشانی ، سنگ مالون ، سنگ لاشه ، قلوه سنگی و طرح سنگ مصنوعی و … در بخش آبنما سنگ طبیعی تقسیم بندی می شوند .
نحوه عملکرد ابنما پرده ای به این صورت است که یک لوله که دارای روزنه های زیادی استبه صورت افقی برروی یک یا دو پایه که با فاصله به صورت عمودی می باشند قرار می گیرد وبه وسیله پمپ آبی که در قسمت پشت یا زیر آن تعبیه شده است باعث می شود تا آب بافشار زیادی وارد آبنما پرده ای شده و پرده ای زیبا از جنس آب را به نمایش گذارد. این نوع آب نما شور و نشاط را به بیننده القا می کند. آبنما شیشه ای جایگزین مناسبی برای آبنماپرده ای بوده و هر کدام زیبایی خاص خود را دارد.
آبنما دیوار خیس
آبنما دیواری یا دیوار خیس با استفاده از دیواری مصنوعی ساخته می شود که روی این دیوارحفره هایی با ظاهری طبیعی برای خروج آب تعبیه شده است در قسمت پایین این نوع اب نما محلی برای ریزش آب وجود دارد.
آبنما دیواری ممکن است به صورت اب نما ی دیواری پرده ای ساخته شود. در این صورت وقتی دیوار و حفره های خروجی آب را ایجاد کردیم آب خروجی را به صورت پر فشار به مقدار یکسان از حفره ها خارج کرده که با این روش پرده ای زیبا از آب برای بینندگان نمایان می شود. در این مدل ابنما (دیواری پرده ای) نسبت به آبنما دیواری مساحت بیشتری برای انجام کار لازم است.
همانطور که از نامش پیداست ، این آب نما از سنگ های طبیعی و دست نخورده موجود درطبیعت ساخته می شود . هدف از ساخت این مدل ، القای طبیعت بکر و دست نخورده بهصورت مصنوعی در یک محوطه می باشد . روش ساخت این ابنما یا fountain دقیقا به صورت همیشگی است . ساخت حوضچه جمع آوری آب ، ایزولاسیون ، لوله کشی و تمهیدات شستشو و دفع آب دقیقا می بایست اجرا شود و تنها فرق آن استفاده از سنگ های شکسته کوهی در پوسته خارجی آن است .
هر چند که باید در این مدل از اب نما ، دو مورد بسیار مهم مورد توجه قرار گیرد . اول بحث وزن آن است که به دلیل نوع متریال آن بسیار سنگین است و دوم بحث پاشش آب آن استکه کنترل آن به مراتب سخت تر از نوع اب نمای سنگ ساختمانی است.
از انواع سنگ های طبیعی مرسوم جهت استفاده در این نوع از آبنما ها سنگ مالون ، قروه ، اشه ، سنگ آتشفشانی و قلوه سنگ رود خانه ای را می توان نام برد . همچنین ابنما طرح سنگی که با سیمان و رابیتس ساخته می شود نیز جزو همین دسته می باشد .
برای نصب و راه اندازی آبنما تجهیزات مختلفی نیاز است . اب نما بستگی به محدودیت مکان و نوع آن ساخته میشود. آب نما انواع مختلفی دارد که هر کدام از آنها را در مکانهای مختلفی میتوان بنا کرد.مکانهای نصب و اجرای آن بصورت کلی به دو دسته تقسیم میشوند :
1. آبنما داخلی : که بیشتر در داخل ساختمانها و دکوراسیون منازل و ادارات و مراکز درمانیو… مورد استفاده قرار میگیرد که بیشتر این نوع نیاز به فضای کمتری نسبت به توع خارجی آن دارد.و در برخی موارد بصورت پیش ساخته میتوان به راحتی در هر مکانی از دکوراسیون خود آنرا قرار داد
2. ابنما خارجی : این نوع اصولا به فضای بیشتری برای اجرای آن نیاز است و در ابعاد بزرگتری ساخته میشود و بیشتر در مراکز تفریحی – پارک ها و باغها و… ساخته میشود.
اگر شما هم قصد دارید که در رستوران ، اداره یا منزل مسکونی خود از یک آب نمای زیبااستفاده کنید ، باید این نکته را مدنظر قرار دهید که در محاسبه میزان قیمت آبنما ، عناصری مانند کیفیت و برند تجهیزات بکار رفته در آبنما نظیر پمپ آن ، چراغ و نور پردازی و تجهیزات مربوطه ، ایزولاسیون آن ، سنگ یا چوب یا استیل یا شیشه بکار رفته و حتی ابعاد آن، در قیمت آبنما تاثیرگذار است.
فواره نوع دیگر خروج آب از منبع است، اگر حجم نسبتاً زیادی از آب با فشار زیاد از سوراخ نسبتاً کوچکی عبور کند سرعت جریان آب زیاد خواهد شد. چنین جریانی می تواند موقتاً برکشش جاذبه زمین فائق آید و در نتیجه به شکل عمودی و با سرعت زیاد و بصورت نازک برخلاف نیروی جاذبه به بالا پرتاب شده سپس سرعت آن کاهش یافته و دو باره به پایین فروریزد.
فواره ها برای جلب توجه به نقاط کانونی و خاص که به دلایلی متضمن مفاهیمی هستندبسیار موثرند. گاهی اوقات در محل برخورد محورهای دید قرار می گیرند. فواره چون بر حرکت و انرژی تاکید دارد زمینه آن باید ساکت و آرام باشد تا بر اثر تضاد حالت تاکید کنندگی بیشتری به خود بگیرد و اصولاً تاثیر بصری آنها در زمینه های پر حرکت بعلت رقابت با زمینه کم است.بر حسب موقعیت و امکانات می توان از انواع فواره ها استفاده کرد.
بنابراین برای خرید یا طراحی و ساخت یک آبنما در محل موردنظر خود، علاوه بر بررسیقیمت دقیق و به روز آن، می‌توانید از متخصصین شرکت VTSLAND ما،برای طراحی آن درمحل مورد نظرتان کمک بگیرید.