طراحی روف گاردن مدرن

روف گاردن (Roof Garden) چیست؟

روف‌گاردن (Roof garden) در واقع واژه‌ای لاتین است که طی سالیان اخیر بسیار شنیده می‌شود. اگر بخواهیم معنای لغوی آن را بگوییم، به معنای بام باغ یا بام سبز است. اما شاید برایتان سؤال باشد که روف‌گاردن یا بام باغ چیست؟ در حقیقت روف‌گاردن به فضای سبز باغچه مانندی گفته می‌شود که روی بام ساختمان‌ها طراحی و اجرا می‌شود؛ حال این بام باغ ممکن است روی بام ساختمان‌ها طراحی شود یا روی سقف حیاط و تراس آن را اجرا کنند.

اما نکته‌ای که در آن اهمیت دارد، وجود مساحتی از زمین است که در آن فضای باغ یا باغچه شبیه‌سازی می‌شود و در آن گیاهان مختلفی می‌کارند و آنجا را به کمک هنر دکوراسیون، دیزاین می‌کنند. افرادی که ساکن آن ساختمان هستند، می‌توانند از این مکان به‌عنوان فضایی جهت استراحت یا تفریح استفاده کنند. همچنین با نمایی از شهر که به آن مشرف هستند، می‌توانند از تماشای چشم‌اندازی که دارد، لذت ببرند و وقت خود را در آنجا سپری کنند.

امروزه با استفاده از اصول دکوراسیون و کمک گرفتن از بهترین مصالح، می‌توان سقف ساختمان خود را به‌صورت بام سبز طراحی و از فضای باغ مانند آن، استفاده کرد. اگر شما نیز فضایی دارید که قصد دارید آن را به‌صورت بام باغ طراحی کنید، ما را همراهی کنید تا به ذکر جزئیات بیشتری از آن بپردازیم. با گسترش شهرنشینی و همچنین کوچک‌تر شدن فضای منازل نسبت به گذشته، طراحان درصدد این برآمدند که فضایی را در ساختمان‌ها طراحی و اجرا کنند تا در آن بتوان با ایجاد محیطی باغ طور، پیوند دیرینه بین انسان و طبیعت را دوباره برقرار کرد و از آلودگی هوای شهر به این فضا پناه برد. به همین منظور از بام یا سقف ساختمان‌ها استفاده کرده و آن را به شکل باغ یا باغچه، با دکوراسیون زیبا و اصولی تبدیل کردند. به‌این‌ترتیب، ساکنین همیشه فضایی باغ مانند در اختیار دارند.

4 دلیل برای استفاده از روف گاردن

1- برخلاف سقف‌های مشکی قیرگونی شده، بام‌های سبز با جذب گرما به جای نور و ایجاد عایق طبیعی برای خانه، هزینه‌های انرژی را کاهش می‌دهند.
بر اساس مطالعه ای که توسط شورای ملی تحقیقات کانادا انجام شده است، حتی یک روف گاردن گسترده می‌تواند نیازهای انرژی تابستانی را تا بیش از 75 درصد کاهش دهد. بام‌های سبز با کاهش نیاز به تهویه مطبوع، تولید آلاینده‌های هوا و انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش می‌دهند.

2- بام‌های سبز با جذب گرما از محیط شهری و حفظ آن تا ساعت‌ها پس از غروب خورشید می‌توانند اثر جزیره گرمایی شهری را کاهش دهند.

3- گیاهان روف گاردن ذرات معلق در هوا را از بین می‌برند، اکسیژن تولید می‌کنند و سایه ایجاد می‌کنند، علاوه بر این، بام سبز دو برابر بام‌های سنتی محافظت طبیعی در برابر گرمای شدید ایجاد می‌کند.

4- یکی دیگر از مزایای مهم بام‌های سبز قابلیت کاهش و کاهش رواناب سطحی در محیط‌های شهری است. هنگامی‌که پشت بام‌ها و خیابان‌ها در شهرها به سطوح سخت تبدیل می‌شوند، حجم و سرعت رواناب سطحی به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد و منبع اصلی سیل و  آلودگی در جهان است.

روف گاردن در تهران

امروزه دلایل مختلفی از جمله افزایش جمعیت، آلودگی شهرها، کمبود فضاهای طبیعی شهری نیاز انسان را به فضاهای طبیعی و محیط زیست پاک پیش از پیش افزایش داده است. متاسفانه فضای شهری در قرن بیستم در اکثر کشورها متاثر از اقتصاد، سیاست، نظام سرمایه داری، جهانی شدن و دخالت بورس در زمین و مستغلات به منظور سود دهی بیشتر می‌باشد. این عوامل همگی از دلایل قربانی شدن فضای طبیعی زندگی و محیط زیست انسانها و نابودی باغها و محیط طبیعی شهری شده است.
در تهران نیز عواملی چون رانت، تراکم فروشی بی رویه، زمین خواری و قیمت بالای زمین، تخریب اماکن طبیعی مثل پارکها، جنگل‌های طبیعی و مصنوعی به جهت ساخت و ساز مراکز مسکونی و تجاری به دنبال داشته است. از این رو تصویب قوانینی در جهت ایجاد فضای سبز حداقلی یا اجرای روف گاردن برای مالکین اماکن مسکونی و تجاری در اولویت قرار گرفته است. از اینرو در تهران نیز جهت توسعه پایدار محیط طبیعی و محیط زیست پایدار شهر دارای اهمیت می‌باشد.

طراحی و اجرای روف گاردن

تاریخچه پیدایش روفگاردن

امروزه رشد عمودی شهرها و صنعتی شدن آن و دشواری دسترسی به فضای باز و محیط‌های طبیعی انسان را بر آن داشته تا به فضاهای حداقلی در محل زندگی خود مانند حیاط، بام و غیره توجه ویژه ای نشان دهد. در طراحی روف گاردن (Roof Garden design) و ساخت بام باغها المان‌های مختلفی چون انواع آبنما، آلاچیق و پرگولا، گلدان‌های پرتابل یا ثابت با فضای سبز مناسب، چمن‌های طبیعی و مصنوعی، نیمکت با چوب‌های اشباع، باربیکیو آشپزخانه‌های صحرایی و گاهی حتی بنا به سفارش جکوزی، استخر‌های فایبرگلاس و محلهایی جهت آفتاب گرفتن، مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین جهت نگهداری از این پشت بامهای سبز سیستم‌های آبیاری مکانیزه، سیستم‌های گرمایشی محوطه فضای سبز در زمستان و بسیاری تمهیدات دیگر حائز اهمیت است.

بام باغ به‌ عنوان باغچه‌ روی بام شهرت دارد، برای نخستین بار توسط آلمانی‌ها طراحی و اجرا شد. به این صورت که بسیاری از ساختمان‌ها در آنجا دارای بام باغ بودند و اجرای این روش از محبوبیت فراوانی بین مردم آلمان برخوردار بود. پس‌ازآن، کشور آمریکا نیز در اقدامی‌به طراحی و اجرای بام سبز روی سقف ساختمان‌ها روی آورد.

اگر بخواهیم یکی از معروف‌ترین نمونه‌های بام باغ در آمریکا را نام ببریم، می‌توان تالار شیکاگو را معرفی کرد که دارای باغچه‌ای بسیار زیبا روی بام است و به‌واسطه آن، معمولاً دمای هوا در این بنا کمتر از سایر قسمت‌های شهر است. حال به‌منظور اینکه می‌خواهیم بیشتر راجع به بام سبز بدانیم، به انواع آن اشاره می‌کنیم.

روف گاردن

انواع روف گاردن

این مکان در اغلب شهرها بسیار پرطرفدار شده و موردتوجه واقع‌شده است، بر اساس نوع طراحی و اجرا، به دو نوع تقسیم‌بندی می‌شود.

حالت گسترده

در این نوع بام باغ که کم‌عمق است، می‌توان صرفاً از گیاهان خاصی استفاده کرد که دارای ریشه‌های کوتاه هستند و برای رشد به خاک کمی‌نیاز دارند. همچنین به دلیل وزن سبکی که این بام‌ها دارند و در سطح صاف و وسیعی استفاده می‌گردند، از هزینه طراحی و اجرای مناسب‌تری نیز برخوردار هستند.

نوع متراکم

این نوع از بام باغ‌ها دارای زیرسازی همانند سطح زمین هستند و توانایی نگهداری و رشد هر نوع گیاه یا بوته‌ای را دارند. به دلیل استفاده از مصالح و خاک فراوان در این فضا، وزن بسیار زیادی را بر ساختمان تحمیل می‌کند. به همین دلیل هنگام طراحی و اجرا لازم است به قدرت تحمل ساختمان نیز دقت کرد.

همچنین استفاده از مصالح زیاد، باعث شده است که اجرای این روش هزینه‌های زیادی را برای افراد به دنبال داشته باشد. علاوه ‌بر این اگر ساختمان موردنظر مقاومت لازم برای تحمل وزن مصالح را نداشت، لازم است روش‌هایی برای افزایش مقاومت ساختمان نیز به کار برد که این امر نیز دارای هزینه‌ کمی‌نیست.

اجرای روف گاردن در تهران

مزایا و معایب روف گاردن

همنطور که اجرای روف گاردن در فضاهایی که بدون استفاده هستند، دارای زیبایی و پیوند با طبیعت است، معایبی را نیز به دنبال دارد که هزینه‌های اضافه‌ای را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند. در این بخش با ما باشید تا به ذکر معایب و مزایای آن بپردازیم.

مزایای روفگاردن

با طراحی چنین فضایی در محیط زندگی، علاوه بر گسترش فضای سبز، به بهبود کیفیت هوا نیز می‌توان کمک کرد. به این صورت که به‌وسیله گیاهان، اکسیژن بیشتری تولید می‌شود و میزان دی‌اکسید کربن در هوا کاهش می‌یابد. در پی آن، میزان آلودگی هوا نیز کمتر می‌شود و دمای هوای شهرها به‌نوعی کنترل می‌گردد.

از مهم‌ترین مزایای آن می‌توان واردکردن طبیعت به زندگی شهری را نام برد که درنتیجه زیباسازی منظره شهری را به دنبال دارد. همچنین با استفاده از فضای سبز در پشت‌بام، می‌توان از هدر رفتن آب باران جلوگیری کرد و به‌جای ریختن آب باران روی زمین و رفتن به فاضلاب، به رشد گیاهان کمک کرد.

وجود پوشش گیاهی روی بام ساختمان‌ها مانند یک عایق در برابر گرما و سرما عمل می‌کند. به این صورت که در هوای گرم، مانع انتقال حرارت به داخل ساختمان می‌شود و انرژی خورشیدی را به‌نوعی در خود ذخیره می‌کند. علاوه‌ بر این وجود بام سبز می‌تواند به‌عنوان یک عایق جهت انتقال صدا نیز عمل کند.

زمانی که بام ساختمان در حالت معمول خود قرار دارد، عملاً از فضای آن هیچ استفاده‌ای نمی‌شود و همین‌طور گرما و سرما نیز می‌تواند کم‌کم باعث از بین رفتن پوشش سقف شود؛ اما با طراحی روف گاردن، در حقیقت عمر بام افزایش پیدا می‌کند، از فرسایش سطح آن جلوگیری می‌شود و از فضا به‌طور بهینه استفاده می‌گردد.

روف گاردن در تهران

از جمله مزایای دیگر روف گاردن می‌توان به مواردی چون بازدهی اکولوژیک و ایجاد مطلوبیت در منظر شهری، افزایش راندمان انرژی، توسعه پایدار در این زمینه، محیط زیست پایدار، افزایش کیفت بصری، زیبا سازی مناطق شهری، کاهش آلودگی هوا، کاهش بار گرمایش و سرمایش، حفاظت از فاضلاب، تعدیل دمای ساختمان، تصفیه هوا و بهبود تبادل هوا بین مناطق با تراکم ساختمانی زیاد و فضاهای آزاد بین آنها و تنوع در طراحی اشاره کرد.

روفگاردن باعث شده تا محدودیت‌های متراژ برای ایجاد فضای سبز تاثیر شود. برای مثال اگر در طراحی ویلا با کمبود فضا مواجه باشید، می‌توانید از پشت بام برای ایجاد فضای سبز استفاده کنید. البته نیاز نیست طراحی و اجرای روف گاردن شما در بنایی نوساز و در حال ساخت و از پیش طراحی شده باشد، شما می‌توانید با توجه به پتانسیل‌های سازه و بام ، حتی اگر بنای شما چند سال ساخت باشد، با انجام یک بازسازی مختصر در پشت بام فضای سبز اختصاصی خود را داشته باشید.

معایب روف گاردن

از آنجاکه برای طراحی و اجرای باغچه در پشت‌بام نیاز است مصالحی روی سطح بام کار گذاشته شوند، در پی آن وزن زیادی به ساختمان تحمیل می‌شود که برخی ساختمان‌ها مقاومت لازم را برای تحمل این وزن سنگین ندارند. این وزن شامل خاک، وزن گیاهان کاشته شده، وزن مبلمان و آلاچیق استفاده‌شده در بام است.

علاوه ‌بر این وزن ثابت، در فصولی که بارندگی وجود دارد، وزن آب باران نیز به آن اضافه می‌شود. همچنین هنگام آبیاری گیاهان، وزن آبی که در آن‌ها ذخیره می‌شود نیز باید هنگام طراحی در نظر گرفته شود و بر اساس تحمل ساختمان، به این کار اقدام کرد. از دیگر معایب آن این است که ممکن است در برخی مناطق، بر اساس نوع اقلیم و آب‌وهوای آن، شرایط نگهداری و رشد گیاهان وجود نداشته باشد و درنتیجه این اقدام غیرقابل اجرا به شمار می‌رود و طرح آن کاملاً غیرعملی است.

از طرف دیگر ممکن است پس از گذشت زمان، برای خاکی که مصرف‌شده مشکلاتی به وجود بیاید، ازجمله نشست خاک، ته‌نشین شدن آن و یا سخت شدن ذرات خاک که حل کردن آن‌ها هزینه‌هایی مضاعف برای ساکنین ایجاد می‌کند.

حتی گاهی ممکن است گیاهان موجود در روف گاردن یا گرین روف باعث ایجاد مشکلاتی شوند. به این صورت که ممکن است ریشه‌های گیاهان به داخل سقف نفوذ کند و برای ساکنین طبقه آخر مشکلاتی به وجود بیاورد. همچنین ممکن است به‌وسیله گیاهان، به سطح صاف سقف آسیب وارد شود و موجب تحمیل هزینه‌های اضافه به ساکنین شود.

اجرای روف گاردن

جزئیات اجرای روف گاردن چیست؟

با توجه به اینکه عنصر وزن در  بام باغ از اهمیت زیادی برخوردار است، باید در انتخاب مصالح و متریالهای مناسب با دقت بیشتری عمل گردد، البته با گذشت زمان و پیشرفت در زمینه‌های مختلف مصالح و متریالهای بهتر و جدیدتری در دسترس طراحان و سازندگان در این حیطه قرار گرفته است.

زهکشی روف گاردن

زهکشی یعنی خارج نمودن آب و املاح اضافی از خاک، چرا که جمع شدن آب در اطراف گیاه و ریشه آن باعث فساد ریشه و در نهایت پوسیدگی و به مرور باعث نابودی آن می‌شود. به همین دلیل تمام زمین‌هایی که زیر سطح کشت می‌روند باید حتماً زهکشی شده تا از گندابی شدن خاک جلوگیری و مانع از وارد شدن املاح هنگام آبیاری و تجمع آن در اطراف گیاه شود. لازم به ذکر است اهمیت زهکشی اگر بیشتر از ایزولاسیون نباشد کمتر نیست.

فیلترینگ در روف گاردن چگونه است؟

در این مرحله با فیلترینگ که به کمک لایه ای از الیاف انجام می‌پذیرد مانع انتقال املاح و مواد مغذی به لایه‌های پایین تر می‌شود و اهمال در این زمینه باعث مسمومیت (گرفتگی) مسیرهای زهکشی می‌گردد.

خاک مناسب روف گاردن

خاک روف گاردن بستر اصلی رشد گیاه است. با توجه به شرایط روف گاردن، این بستر باید ویژگی‌هایی داشته باشد که بهترین شرایط زندگی و رشد گیاه را فراهم کند. خاک‌های مخصوص روف گاردن دارای بافت و تخلخل مناسب، مواد غذایی بالا، زهکش خوب و وزن سبک تر هستند. از آنجاییکه بستر رشد در روف گاردن محدود است، استفاده از خاک مناسب اثر مستقیم بر رشد ، کیفیت و طول عمر گیاهان دارد.

علاوه بر موارد گفته شده به دو نکته دیگر نیز باید توجه شود. اول آنکه وزن اشباع خاک در بارندگی و آبیاری نیز در نظر گرفته شود. چون در حالت اشباع وزن خاک تا یک سوم وزن عادی بالا می‌رود. پس باید وزن بار وارد بر سقف با در نظر گرفتن وزن اشباع بررسی شود. نکته دوم آنکه به دلیل محدودیت وزنی، عمق خاک روف گاردن حداقلی و تنها در حد نیازهای حیاتی گیاه است. در نتیجه بیشتر بخش‌ها عمقی کمتر از ۶۰ سانتی متر دارند و تنها برای کشت درخت و درختچه به عمق ۹۰ سانتیمتر به بالا نیاز است. پس با توجه به حجم خاک مورد استفاده بار وارد بر سقف تعیین می‌شود. که عموما کمتر از ۵۰۰ کیلوگرم در متر مربع خواهد بود.

ایزولاسیون در روفگاردن

ایزولاسیون عاملی برای جلوگیری از صدمات احتمالی به کف پشت بام می‌باشد. سهل انگاری در این زمینه می‌­تواند صدمات جبران ناپذیری به ساختمان وارد کند.

عایق رطوبتی ژئوممبران PVC

یکی از روشهای عایق کاری روفگاردن استفاده از ورق ژئوممبران پی وی سی می‌باشد. از مشخصات ورق پی وی سی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

گیاهان مناسب روف گاردن

به‌منظور اینکه بتوان روف گاردن خود را زیباتر کرد و در تمام فصول از زیبایی و سرسبزی آن بهره‌مند شد، لازم است در انتخاب گیاهان آن نکاتی را رعایت نمود که باعث سبز بودن همیشگی بام باغ شود. در ادامه به این نکات اشاره می‌کنیم.

گیاهان بومی‌و مقاوم به تغییرات دمایی

برای اینکه بتوانید به‌صورت دائمی‌از فضای سرسبز و منظره زیبای بام باغ خود بهره‌مند شوید، لازم است اقدام به کاشت گیاهانی متناسب با شرایط آب‌وهوای منطقه سکونت خود کنید. بدین معنا که با کاشت گیاهان بومی‌و گیاهان مقاوم به سرما و گرما می‌توانید بام باغ همیشه‌سبز داشته باشید. همچنین باید گیاهانی مقاوم در برابر باد بکارید تا با وزش کوچک‌ترین باد، از بین نروند؛ اما اگر از این بابت نگران بودید، می‌توانید برای گیاهان از حفاظ استفاده کنید تا آن‌ها را از شکستگی در مقابل باد حفظ کنید.

گیاهان تزیینی و بوته‌ای

برای اینکه بتوانید بام باغ خود را همیشه‌سبز نگهدارید، بهتر است به سراغ گیاهان تزیینی و یا بوته‌ای بروید که علاوه بر سبک بودن، جای کمتری اشغال می‌کنند و اغلب در تمام فصول سال نیز سبز هستند.

کشور‌های پیشگام در ساخت روف گاردن کدامند؟

در سالهای اخیر بسیاری از کشور‌های جهان با توجه به اثرات ثابت شده مثبتی که روف گاردن‌ها بر کیفیت محیط زیست شهری دارند. برای گسترش roof garden در شهرها اقدامات قابل توجهی انجام داده اند. شهرهایی چون توکیو در ژاپن، تورنتو درکانادا، برلین در آلمان، لندن در انگلستان و سنگاپور در پروژه‌های مختلفی اقدام به تحقیق و کمک مالی به گسترش این نوع پشت بام سبز نموده اند.

اصول نگهداری روف گاردن چیست؟

هر گیاه نیازهای مخصوص به خود را دارد و نگهداری از آن مستلزم دانش خاصی است. بسیاری از باغ بامها‌ها به زیبایی طراحی می‌شوند ولی به دلیل عدم آشنایی به نگهداری، پس از مدتی زیبایی خود را از دست می‌دهند. کارفرمایان باید به این امر توجه داشته باشند که نگهداری روف گاردن را به دست یک فرد با تجربه که علم کافی در این زمینه را دارد، بسپارند. شاید در نگاه اول انجام این کار هزینه بر به حساب بیاید ولی واقعیت امر این است که با اختصاص یک مهندس برای نگهداری از روف گاردن، می‌توان مانع از بین رفتن گیاهان و خسارت‌های جدی شد.

قیمت روف گاردن در ایران

هیچ وقت در اجرای روف گاردن به دنبال قیمت پایین تر نباشید. قیمت روف گاردن پایین یک محصول، مساوی است با کیفیت پایین تر و عمر مفید کمتر. و در پروژه‌های روف گاردن استفاده از متریال نامناسب دارای هزینه‌های سنگین تر خواهد بود. اگر دنبال اجرای بام سبز با متریال‌های خارجی باشید قیمت هر متر مربع اجرای آن بالای یک میلیون تومان است.

متاسفانه برخی از شرکت‌ها فقط مدعی اجرای این نوع بامهای سبز در کشور هستند. اما صدمات فراوانی به ساختمان وارد می‌کنند. ناشی گری در اجرای بام سبز یا بام باغ باعث می‌شود; طرح اجرا شده تنها چند ماه زیبا و کارآمد باشد. اما بدون تردید بعد از مدتی به علت اجرای غیر اصولی تبدیل به انبوهی از زباله می‌شود.

جمع‌بندی

روف گاردن به‌ عنوان باغ خانگی در سقف ساختمان‌ها یا تراس‌ها اجرا می‌شود. این محیط را در اغلب اقلیم‌ها و شرایط آب‌ و هوایی می‌توان طراحی و اجرا کرد. وجود بام سبز در هر خانه‌ای باعث می‌شود بتوان فضای بلااستفاده آنجا را به محیطی مفرح و زیبا تبدیل کرد و نشان از خوش‌ ذوق بودن و سلیقه ساکنین آن دارد. امروزه طراحی و اجرای آن را می‌توان یک تحول در زمینه زیبایی‌شناختی به شمار آورد. با اجرای این ایده می‌شود به بهبود کیفیت هوا، مدیریت آب باران و همچنین افزایش سطح کیفیت زندگی اقدام کرد.